امسال به لحاظ آب و هوا،جنوب شرق آسیا یک سال استثنایی بود و کم‌کم این موج گرما به سمت غرب گسترش پیدا کرد. در اوایل مردادماه بود که شدت گرما در ایران نیز به اوج خود رسید اما این مسئله جدیدی نبود و چنین گرمایی در گذشته نیز سابقه داشته است. خاورمیانه به طور کلی تابستان‌های گرمی دارد و گنبد هوای گرم شاخصه این فصل در خاورمیانه محسوب می‌شود، البته طبق آمار اکثر کشورهای جهان با تغییرات دمایی مواجه هستند و اکنون در ۹۰درصد کشورهای جهان دمای موجود بالاتر از نرم طبیعی است و این ناهنجاری دمایی در فصل تابستان وجود دارد.
گنبد حرارتی یا گنبد گرما یک پدیده آب‌وهوایی است که طی آن یک ناحیه پرفشار در اتمسفر تشکیل می‌شود و هوای گرم را به دام می‌اندازد، همچون یک درپوش یا کلاه که هوا را در یک محفظه به دام انداخته باشد. این فشار، هوای گرم «به دام افتاده» را به داخل یک توده گرمتر و گنبدی شکل به سمت پایین می‌راند و برای مدتی مانع از جابه‌جایی طبیعی هوا می‌شود، این گنبد حرارتی دوره‌های طولانی‌مدت دمای بیش از حد بالا را ایجاد می‌کند و به «موج گرما» می‌افزاید. موج گرما دوره طولانی هوای بسیار گرم است که می‌تواند همراه با رطوبت بالا باشد، به‌ویژه در کشورهایی که دارای اقلیم اقیانوسی هستند.
گنبدهای گرما کشورهای مختلفی را تحت تأثیر قرار داده است و از آن جمله می‌توان به مکزیک اشاره کرد که در ماه گذشته دست کم ۲۲ نفر بر اثر گرما جان خود را از دست دادند، کشورهای شمال آفریقا، جنوب آسیا و جنوب اروپا و دریای مدیترانه نیز در سال‌های گذشته شاهد گنبدهای گرمایی بوده‌اند.
طبق اعلام رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی در تابستان سال جاری تاکنون رکورد دمای پنج شهر کشور شکسته شده است. اصفهان از جمله شهرهایی است که امسال رکود بیشترین دمای آن شکسته شد. پیش از این بالاترین دمای ثبت شده در آن ۴۳ درجه سلسیوس مربوط به ۲۰ تیر سال ۸۰ بود اما ۶ مرداد سال جاری دمای ۴۴.۳ درجه سلسیوس و ۷ مرداد دمای ۴۴.۶ درجه سلسیوس به ثبت رسید. در نایین نیز ۴۰.۷ درجه سلسیوس به عنوان دمای بیشینه این شهر در ۱۲ تیر سال ۱۴۰۱ ثبت شده بود اما ۶ مرداد سال جاری رکورد دمای ۴۱.۲ درجه سلسیوس در این شهر تجربه شد. پیش از این گرم‌ترین روز هوا در شیراز ۱۲ تیر سال ۱۴۰۱ ، ۴۳.۴ درجه سلسیوس بود اما در ۷ مرداد سال جاری به ۴۳.۵ درجه سلسیوس رسید. بیشترین دمای هوای ثبت شده در بافق پیش از این ۴۸.۴ درجه سلسیوس در ۳ مرداد ۱۴۰۱ بود اما ۵ مرداد سال جاری رکود دمایی ۴۹.۳ درجه سلسیوس به ثبت رسید. بالاترین دمای ثبت شده در این شهر در ۱۷ مرداد ۶۱ و ۲۳ تیر۹۱، ۴۵.۶ درجه سلسیوس بود که ۶ مرداد سال جاری به ۴۶.۱ درجه سلسیوس افزایش یافت. بیشترین دمای ثبت شده در تهران در تابستان سال جاری ۴۱.۷ درجه سلسیوس بود این در حالیست که رکورد دما در این شهر ۴۳ درجه سلسیوس است.
با توجه به اعلام سازمان هواشناسی مبنی بر تدام موج گرما در کشور تا آخر هفته جاری با احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
افزایش کمینه و پیشینه دما بیش از حد معمول
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در مورد تداوم گرما تا آخر هفته به خبرنگار تحریریه جوان قدس گفت: گرما توسط سیستم‌های بزرگ مقیاس ایجاد می‌شود و حرکت کندی دارد که باعث ایجاد گرما می‌شود. این گنبد هوای گرم اقلیم خاورمیانه مانند کشورهای بخش‌های شمالی عربستان، عراق، حاشیه خلیج‌فارس را با نواساناتی در طول فصل تابستان تحت تاثیر قرار می‌دهد، که گنبد هوای گرم به صورت بی‌هنجار قوی‌تر از حد معمول است؛ از نظر اقلیمی در حال حاظر در اوج گرمایی فصل تابستان قرار داریم و شدیدترین این دوره همواره در نیمه دوم تیرماه تا ۲۰ روز اول مرداد اتفاق می‌افتد.
وی با اشاره به اینکه به احتمال زیاد تا نیمه اول هفته آینده موج گرمایی بیشتر از شرایط نرمال را داریم، بیان کرد: این هفته نسبت به روزهای گذشته شاهد افزایش دما خواهیم بود، انتظار ما این است که روزهای چهارشنبه تا جمعه به اوج دمای این هفته برسیم که در غالب نقاط کشور پیشینه دما حدود ۴۰درجه بالای صفر و کمینه آن حدود ۳۰درجه بالای صفر پیش بینی شده است. اصطلاحا از نظر علم هواشناسی به آن چهل، سی گفته می‌شود و در اوایل صبح دما ۳۰درجه بالای صفر است که یک عدد درشت به شمار می‌رود.
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور، با اشاره به راه های در امان ماندن از گرمازدگی گفت: در اوج گرما به مردم عزیز مخصوصا افراد سالمند و افرادی که بیماری‌های زمینه خاص دارند توصیه می شود از تردد در فضای باز خودداری کنند. همچنین لازم است کارگرانی ساختمانی در اوج گرما حداقل یک ساعت استراحت داشته باشند تا گرمازده نشوند.
وی در ادامه افزود: افرادی که به هر نحوی در بیرون از منزل گشت‌وگذار دارند از چتر استفاده کنند تا در سایه قرار بگیرند، که متاسفانه در کشور ما هنوز فرهنگ نشده است. استفاده از عینک‌های آفتابی استاندارد مخصوصا هنگام رانندگی جهت در امان ماندن از اشعه ماورا بنفش بسیار ضروری و کاربردی است.
پاییز کم‌بارشی در پیش داریم
رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناسی کشور در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط موجود وضعیت پاییز و زمستان چگونه خواهد بود تشریح کرد: وضعیت پاییز و زمستان براساس شاخص‌های دورپیوندها که در سطح اقیانوس‌ها رخ می‌دهد و تا حدی زیادی قابل پیش بینی است، مورد بررسی قرار می‌گیرد. این دور پیوندها از دو فاز ایلینا(گرم) و لالینا(سرد) در حوزه استوایی اقیانوس آرام تشکیل شده که یک دوران ۳تا۷ساله دارد و بر اقلیم ایران تاثیر به سزای می‌گذارد و الگوهای جوی را تغییر می‌دهد.
وی در این زمینه ادامه داد: به احتمال زیاد امسال وارد سال فاز لالینا خواهیم شد، فاز سرد اقیانوس آرام که معمولا بر بارش‌های ایران اثر منفی دارد یعنی بارش‌ها را کمتر از حد نرمال می‌کند و دما هم بیشتر از حد نرمال گرمتر می‌شود ولی هنوز هم نمی‌شود با قطعیت بالا صحبت کرد. اما در این حالت پاییز نرمال کم بارشی را نسبت به شاخص‌های دور پیوندی نشان می‌دهد.
وظیفه، در پایان با اشاره به وضعیت مطلوب سدهای آبی ایران بیان کرد: سدهای اصلی کشور وضعیت مطلوبی دارند. همچنین در تهران نسبت به سال قبل در وضیعت بهتری قرار داریم اما این موارد کافی نیست و باز هم کمبود آب بسیار جدی است. سدهای خراسان رضوی، قزوین، سمنان شرایط مطلوبی ندارند. با توجه به تقاضا و تولید برق از این سدها، نگرانی هایی را به بار می آورد و احتمالا شاهد تنش آبی در این استان‌ها خواهیم بود.
خدابخش حکیمی-خبرنگار تحریریه جوان قدس
نظر شما